Arbeidsvoorwaarden
3.8 Verken brede inzet van instrument honorariumrichtlijn
Kunnen we in meer deelsectoren honorariumrichtlijnen opstellen?
Voor beeldend kunstenaars, ensembles, componisten en auteurs bestaan al honorariumrichtlijnen. Zijn zulke honorariumrichtlijnen ook mogelijk voor andere deelsectoren van de culturele en creatieve industrie?
Sinds 2017 is in de beeldende-kunstsector een praktisch toepasbare honorariumrichtlijn beschikbaar, waarmee musea, presentatie-instellingen en beeldend kunstenaars honoraria kunnen berekenen voor tentoonstellingen zonder verkoopdoel. Op de website kunstenaarshonorarium.nl kunnen musea en kunstenaars berekenen wat een redelijke vergoeding kan zijn voor deelname aan een tentoonstelling. Inmiddels passen al meer de honderd musea en kunstinstellingen de richtlijn toe.
Ook voor componisten en musici bestaan inmiddels honorariumrichtlijnen. Op verzoek van het Fonds Podiumkunsten, aanjager van dit agendapunt, is een inventarisatie gemaakt van alle bestaande honorariumrichtlijnen in de culturele en creatieve sector. Vragen die daarbij aan de orde kwamen zijn:
- Welke honorariumrichtlijnen zijn er en hoe zijn die ontstaan?
- Wat zijn de overeenkomsten en verschillen tussen de richtlijnen en in het ontstaansproces?
- Wordt de toepassing gemonitord, hoe, en wat zijn de (voorlopige) resultaten hiervan?
- Welke effecten op de inkomenspositie van de doelgroep zijn er aantoonbaar?
- Wat vinden partijen in de sector van (de toepassing van) honorariumrichtlijnen?
Fair Practice Code
De uitkomsten van deze inventarisatie zijn in de eerste helft van 2019 gedeeld met andere aanjagers van Arbeidsmarktagendapunten en andere relevante partijen in de sector. In aansluiting op verdere ontwikkeling van de Fair Practice Code wordt in samenspraak met deze partijen onderzocht of ook voor andere deelsectoren honorariumrichtlijnen kunnen worden opgesteld. Daarbij moet onder meer worden bekeken hoe zulke richtlijnen zich verhouden tot bijvoorbeeld al bestaande arbeidsvoorwaardenregelingen, zoals cao’s. Vragen die in dit vervolgonderzoek aan de orde komen zijn:
- In welke sectoren werken honorariumrichtlijnen wel en in welke (waarschijnlijk) niet?
- Wat zijn de zwakte, sterke punten, kansen en bedreigingen van de invoering van de honorariumrichtlijnen in de diverse sectoren, ook in relatie tot bestaande arbeidsvoorwaardenregelingen?
- Wat zijn bij de opstelling van richtlijnen de belangrijkste aandachtspunten?
- Hoe wordt de toepassing en doelmatigheid het best gemonitord?
Focusgroepgesprekken
Antwoorden op deze vragen worden in belangrijke mate verkregen door het organiseren van focusgroepgesprekken, waaraan zo veel mogelijk verschillende partijen uit een deelsector deelnemen. In deze gesprekken wordt besproken hoe honorariumrichtlijnen in de betreffende deelsector toepasbaar zouden zijn. Het streven is om deze focusgroepgesprekken in winter 2019/2020 te voeren en in de loop van 2020 met een eindrapport te komen.
Eerste verkenning honorariumrichtlijnen
Eind februari 2019 is het rapport ‘Honorariumrichtlijnen’ verschenen, met een eerste verkenning naar de werking van bestaande honorariumrichtlijnen in de culturele en creatieve sector. Zie voor meer informatie hieronder, onder het tabblad ‘Activiteiten’.
Aanjager
Marianne van de Velde
Fonds Podiumkunsten
Eerste verkenning honorariumrichtlijnen afgerond
Een honorariumrichtlijn in de culturele sector werkt het beste als daarin de nadruk ligt op goed opdracht-, c.q. werkgeverschap, en minder op het beschermen van laag- of niet-betaalde makers. Dat is een van de bevindingen van onderzoeker Henk Vinken in het rapport ‘Honorariumrichtlijnen’, gemaakt in de context van agendapunt 3.8 van de Arbeidsmarktagenda.
In opdracht van het Fonds Podiumkunsten, aanjager van het agendapunt 3.8, voerde onderzoeker Henk Vinken een verkenning uit naar de werking van bestaande honorariumrichtlijnen in de culturele en creatieve sector. Zulke richtlijnen bestaan momenteel in wisselende vormen voor beeldend kunstenaars, schrijvers/vertalers, componisten en musici in muziekensembles. In sommige cao’s, zoals de cao Toneel en Dans en cao Nederlandse Podia, zijn tariefafspraken opgenomen voor zelfstandigen.
Vijf succesfactoren
Uit interviews met vertegenwoordigers van de verschillende sectoren waar honorariumrichtlijnen aanwezig zijn, destilleerde Vinken een vijftal succesfactoren. Richtlijnen werken het best als er een breed draagvlak voor is en als er betrokkenheid is van toonaangevende partijen in de sector. Bij de opstelling van honorariumrichtlijnen is het zinvol om onafhankelijke ‘derden’ te betrekken, zoals onderzoekers en/of juristen. Als vermeld werken honorariumrichtlijnen beter als goed opdracht-/werkgeverschap als uitgangspunt wordt genomen. ‘Het moet de norm (een ‘fair practice’) worden om, net als elders in de economie, voor diensten en producten in de culturele en creatieve sector te betalen’, stelt het rapport. Tenslotte moeten opstellers van goed functionerende richtlijnen beseffen dat zo’n proces een lange adem vergt en constante monitoring en aanpassingen op basis van ervaringen.
Vervolgonderzoek
Vinken bracht ook de verschillen tussen de verschillende richtlijnen in kaart die samenhangen met verschillende werkwijzen in sectoren. Om te bepalen of honorariumrichtlijnen voor andere sectoren ook relevant kunnen zijn, is vervolgonderzoek nodig. Vinken stelt voor dat de aanjagers van de Arbeidsmarktagenda hierover kennis uitwisselen. Hij schrijft: ‘Op basis van wat we nu weten zou een vervolgstap kunnen bestaan uit het per sector nagaan van de zwakke en de sterke punten en de kansen en bedreigingen van het invoeren van honorariumrichtlijnen, mede in relaties tot bestaande arbeidsvoorwaardenregelingen.’
Het hele rapport is hier te downloaden
Aanjager
Fonds Podiumkunsten
fondspodiumkunsten.nl