Verslag Werkconferentie Arbeidsmarktagenda
Minister Van Engelshoven: ‘Toon eenheid, dan maken we de sector sterker’
Overleg, treed samen op en wees eensgezind. Dat was de kernboodschap van de Werkconferentie Arbeidsmarktagenda op 21 januari in Utrecht.
‘Treed gezamenlijk op en laat eenheid zien’, zei minister Ingrid van Engelshoven van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap aan het eind van de Werkconferentie Arbeidsmarktagenda op 21 januari 2019 in TivoliVredenburg in Utrecht. ‘Toen ik in 2017 net was begonnen ontving ik uit handen van Jan Zoet, voorzitter van Kunsten ’92, de Arbeidsmarktagenda. Ik was blij om een verenigde sector te treffen. Dat helpt mij om de sector te versterken. In de cultuursector trekt men zich vaak nog teveel terug in de eigen niche’, stelde de minister. ‘Realiseer je als sector dat je van wezenlijk belang bent voor de samenleving en toon daar eenheid in.’
Minister Ingrid van Engelshoven en moderator Ruben Maes (alle foto’s door Jack Aarts)
Koester de makers
Van Engelshoven, die de hele middag aanwezig was en daarmee liet zien hoeveel belang zij hecht aan de Arbeidsmarktagenda, brak speciaal een lans voor de makers in de zaal. ‘We moeten zorgen dat we de makers koesteren, want alle instituties in de cultuursector bestaan bij de gratie van de makers die met passie ongelofelijk mooie dingen maken. Maar met passie smeer je niet je boterham. Makers zijn professionals die ook de ruimte moeten krijgen om te experimenteren. Als we alleen maar focussen op het publieksbereik en het geld, dan krijg je stilstand.’
Ondertussen is er wel reden voor optimisme, vond Van Engelshoven. ‘Ik vind het heel hoopvol dat we dit gesprek voeren. Zonder de Arbeidsmarktagenda had ik niet in mijn adviesaanvraag aan de Raad voor Cultuur gevraagd om uit te zoeken wat de consequenties zullen zijn van het toepassen van de Fair Practice Code als subsidievoorwaarde. Het gesprek dat we hier voeren werkt door in het volgende cultuurstelsel.’
Echt een werkconferentie
De middag was begonnen met een korte abstracte animatiefilm van Yuri Veerman, Bob Mayata en Rutger Zuydervelt die toewerkte naar de stelling dat een samenleving gestoeld op dialoog en samenwerking de beste kansen biedt dromen te verwezenlijken.
Still uit de openingsfilm. Klik op het beeld om de film te bekijken
Daarmee werd de kern van de Arbeidsmarktagenda weergegeven, immers een poging om in gezamenlijkheid toe te werken naar betere arbeidsomstandigheden voor werkenden in de culturele en creatieve sector. De conferentie werd daarom ook met nadruk als een Werkconferentie gepresenteerd, stelde moderator Ruben Maes.
Bij een rondje door de zaal werd de toon gezet. Een gitaardocent zag hoe zijn beginnende collega’s bij particuliere muziekscholen werden uitgeknepen. René Goudriaan van SiRM – Strategies in Regulated Markets had voor het meerjarig gesubsidieerde toneel en jeugdtheater berekend dat wanneer iedereen volgens Fair Practice zou worden betaald, ongeveer 45 vooral kleinere gezelschappen meer geld moesten krijgen, bij elkaar ‘enkele miljoenen’. Hoe het ook kan vertelde iemand van een organisatie uit Drenthe, die met veel zzp’ers werkt en op de eigen website een standaardtarief van 55 euro communiceert.
Vervolgens ging de zaal in groepjes uiteen om een aantal van de agendapunten uit de Arbeidsmarktagenda te bespreken en waar mogelijk samen weer een stap verder te brengen.
Regimeverandering
In de tweede helft van de middag gaf Derk Loorbach, hoogleraar socio-economische transities en directeur van het onderzoeksinstituut voor duurzame transities DRIFT van de Erasmus Universiteit, een uiteenzetting over de dynamiek van overgangsfasen. Transitie is een regimeverandering, doceerde Loorbach, waarbij zich een vast patroon voordoet. Veranderingen in de samenleving maken dat de heersende krachten binnen het bestaande regime gaan proberen hun werkwijzen aan te passen en te optimaliseren. Dat bestaande systeem wordt daardoor echter juist kwetsbaarder. Zo komt er ruimte voor mensen die nieuwe mogelijkheden zien en in experimenten de sprong voorwaarts wagen. Uiteindelijk ontstaat daaruit een nieuw systeem, een nieuw regime.
Dit proces gaat gepaard met fricties. In een transitie gaat veel verloren, maar er ontstaan ook een heleboel nieuwe alternatieven. Loorbach ziet daardoor op veel terreinen een mooie toekomst in het verschiet. Juist ook in de culturele en creatieve sector, omdat in transities het anders en creatief kunnen denken en alternatieven kunnen zien van grote waarde is. Loorbach riep de zaal dan ook op om gezamenlijk na te denken over het toekomstverhaal van Nederland en de waarde van de culturele en creatieve sector daarin. ‘Ga ook veel meer een lobby organiseren, het kan wel wat activistischer allemaal’, vond hij.
Gezamenlijke verantwoordelijkheid
Aan Mei Li Vos zal het niet liggen als er meer activisme moet komen. De PvdA-senator en oprichter van Alternatief voor Vakbond pleitte in de eerste van twee paneldiscussies voor sterkere organisatie van zzp’ers en zelfs voor het model dat in Hollywood wordt gehanteerd, waarbij mensen niet in de filmindustrie aan de slag kunnen als ze niet lid zijn van een bond. Ook collega-senator voor D66 en hoogleraar aan de Tilburg School of Economics and Management Henriëtte Prast en Bart Drenth, voorzitter van MKB-Nederland Amsterdam en van rechtenorganisatie Pictoright, pleitten voor samenwerking en zelforganisatie.
V.l.n.r. Bart Drenth, Henriëtte Prast, Mei Li Vos en Ruben Maes
Goede honorering en arbeidsvoorwaarden zijn een gezamenlijke verantwoordelijkheid, vonden ook zij. ‘Niet veel culturele instellingen zullen proberen om de loodgieter de helft te betalen’, zei Drenth. ‘Dat heeft met vraag en aanbod te maken. Maar werkgevers willen ook met goede mensen werken.’ Het is een gezamenlijke verantwoordelijkheid om die mensen ook naar behoren te betalen, wilde hij maar zeggen.
Positief extern effect
Prast voegde daaraan toe dat vaak wordt gezegd dat kunstenaars en creatieven vooral door hun passie en gedrevenheid worden gemotiveerd. ‘Maar Johnnie Boer heeft eenzelfde passie voor koken. Maar je kunt niet gratis bij hem eten.’
Ruben Maes wierp op dat als iedereen een normaal honorarium krijgt, het onvermijdelijk is dat er minder aanbod zal zijn. Dat heeft veel met politieke keuzes te maken, reageerde Vos: ‘Hoeveel wil je besteden aan cultuur?’ Prast vulde aan dat we in dat verband ook moeten kijken naar wat genoemd wordt de ‘positieve externe effecten’. ‘Kunst en cultuur leveren meer op dan alleen economische waarde’, zei Prast. ‘Kunst en cultuur hebben een belangrijke meerwaarde voor de samenleving.’ Daar moet rekening mee gehouden worden bij subsidieverstrekking, vond zij.
‘Trek een streep’
Na deze relatieve buitenstaanders betraden vier vertegenwoordigers uit het veld het podium: Marene Elgershuizen van het Platform voor Freelance Musici, Andreas Fleischmann directeur van theater de Meervaart, Kevin de Randamie van professionaliseringsplatform Braenworks en fotojournalist Freek van den Bergh.
V.l.n.r Freek van den Bergh, Kevin de Randamie, Andreas Fleischmann, Marene Elgershuizen en Ruben Maes
Van den Bergh schetste de achtergrond van de aangekondigde staking van fotojournalisten op vrijdag 25 januari. ‘Het is een unicum dat fotojournalisten gaan staken. We zijn nu al met 400 fotografen, inclusief alle Zilveren Camerawinnaars. Wij staken vanwege de tarieven, waarover we niet kunnen onderhandelen. We gaan demonsteren bij het ANP omdat die aankondigde de tarieven te halveren, terwijl wat we tot nu toe krijgen al de helft is van wat normaal zou moeten zijn.’
Elgershuizen van het Platform voor Freelance Musici vond ook dat zzp’ers hun grenzen moeten stellen. ‘Trek een streep’, zei ze, maar raakte daarna even in verwarring toen Maes haar vroeg of ze met de fotografen mee zou gaan demonstreren. De gedachte dat hier ook een gezamenlijke actie van zou kunnen worden gemaakt, had nog geen postgevat.
‘Graag regels’
Vanuit werkgeversperspectief vroeg Fleischmann om regels. ‘Regels helpen. In cao’s heb je die ook. Als werkgever is het prettig om te weten waar je je aan moet houden.’
De Randamie pleitte er ondertussen voor dat makers in de culturele en creatieve industrie nieuwe wegen zoeken om hun producten en diensten te verkopen. Begonnen als rapper ‘Blaxtar’, kwam De Randamie tot het inzicht dat veel creatieve ondernemers het zakelijke aspect van hun ondernemerschap vaak zo ernstig verwaarlozen. Hij richtte Braenworks op om creatieven hierin te coachen en ze te koppelen aan potentiële opdrachtgevers.
‘Logica bestaat niet bij kunstenaars’, zei hij. ‘Toen ik voor de keuze stond om een tweede album te maken of mijn huur te betalen, werd het natuurlijk het eerste. De psychologie van de creatief is “ik maak, dus ik besta”. Maar je kunt ook kijken: wie heeft wat aan de waarde die ik maak? Er is heel veel publiek, maar dat is niet altijd te vinden via de normale weg.’
Wees ook creatief in je zakelijke aanpak, wilde De Randamie maar zeggen. Maar de kernboodschap van de dag was toch vooral dat alle partijen in de culturele en creatieve sector samen moeten strijden voor betere verdiensten en arbeidsvoorwaarden. De Arbeidsmarktagenda biedt daarvoor de kaders, maar uiteindelijk moet iedereen in het veld de agendapunten daarin zelf in praktijk gaan brengen.